Πριν από τέσσερα χρόνια, στο απόγειο της πανδημίας και σε εποχές αρνητικών επιτοκίων για «ασφαλή επενδυτικά καταφύγια» της Ευρωζώνης, η Γερμανία εισέπραττε χρήματα για να… της δανείσουν τα χρήματά τους οι επενδυτές. Όπως είχε επιβεβαιώσει ο τότε υφυπουργός Οικονομικών Φλόριαν Τόνκαρ από το Κόμμα των Φιλελευθέρων (FDP), απαντώντας σε σχετική ερώτηση στο Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο,το 2021 το γερμανικό Δημόσιο είχε προχωρήσει σε νέο δανεισμό-ρεκόρ ύψους 483 δισεκατομμυρίων ευρώ,από τον οποίο αποκόμισε έσοδα 6 δισεκατομμυρίων ευρώ. Και αυτό γιατί, πολύ απλά, δανειζόταν με αρνητικό επιτόκιο που κυμαινόταν κατά μέσο όρο στο -0,56% την εποχή εκείνη. Κάτι αντίστοιχο συνέβαινε στο μεγαλύτερο διάστημα της ευρω-κρίσης.
Θα αναρωτηθείτε: Γιατί επέμεναν όλοι να δανείζουν χρήματα στη Γερμανία; Προφανώς διότι οι περισσότεροι ήταν θεσμικοί επενδυτές που σκέπτονταν μακροπρόθεσμα, τοποθετούσαν χρήματα με ορίζοντα δεκαετιών, δεν μπορούσαν να μην διαθέτουν κρατικά ομόλογα με αξιολόγηση ΑΑΑ στο χαρτοφυλάκιό τους και συν τοις άλλοις είχαν προβλέψει ότι γρήγορα θα αντιστραφεί το κλίμα και θα αποτελεί παρελθόν η εποχή των αρνητικών επιτοκίων.
Υπερδιπλάσια τοκοχρεολύσια σε 15 χρόνια;
Πράγματι, όχι μόνο αντιστράφηκε το κλίμα, αλλά φαίνεται ότι περνάμε τώρα στο άλλο άκρο: Σήμερα το 30ετές κρατικό ομόλογο της Ομοσπονδιακής Γερμανίας επιφυλάσσει απόδοση 3,41%, την υψηλότερη των τελευταίων 14 ετών. Για το δεκαετές ομόλογο (που αποτελεί και το «βαρόμετρο» για το κόστος δανεισμού, άλλωστε αποτελεί περίπου το ήμισυ του γερμανικού δημοσίου χρέους) η απόδοση αυξήθηκε στο 2,8%, το υψηλότερο ποσοστό από τον περασμένο Μάρτιο.
Μάλιστα το Οικονομικό Ινστιτούτο Ifo του Μονάχου προβλέπει ότι το κόστος εξυπηρέτησης του γερμανικού χρέους μπορεί να υπερδιπλασιαστεί μέσα σε 15 χρόνια. «Αν δεν γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, το 2040 ίσως αναγκαστούμε να πληρώνουμε το 13% του κρατικού προϋπολογισμού σε τοκοχρεολύσια» προειδοποιεί ο πρόεδρος του Ifo Κλέμενς Φουστ.
Στη γειτονική Γαλλία η κατάσταση είναι σαφώς πιο κρίσιμη. Το 30ετές ομόλογο φτάνει στο 4,5% για πρώτη φορά από το 2009. Στις 26 Αυγούστου το δεκαετές γαλλικό ομόλογο είχε απόδοση 3,51% έναντι μόλις 3,45% του αντίστοιχου ελληνικού. Σε αντίθεση μάλιστα με τη Γερμανία, η Γαλλία έχει απολέσει το «άριστα» (ΑΑΑ) των μεγάλων οίκων αξιολόγησης.
Η «ειδική περίπτωση» της Ιαπωνίας
Παραδοσιακά η Ιαπωνία αναφέρεται ως μοναδικό παράδειγμα χώρας με τεράστιο χρέος, το οποίο όμως δεν έχει πρόβλημα να αναχρηματοδοτήσει. Ας θυμηθούμε ότι το 2009, λίγο πριν τεθεί υπό «οικονομική κηδεμονία», η Ελλάδα είχε συσσωρεύσει χρέος ίσο με το 127% του ΑΕΠ της, ενώ στην Ιαπωνία το δημόσιο χρέος κυμαίνεται σταθερά πάνω από το 220% του ΑΕΠ. Με τη διαφορά βεβαίως ότι, πρώτον, μιλάμε για μία οικονομία με άλλη παραγωγική βάση και, δεύτερον, το μεγαλύτερο μέρος του ιαπωνικού χρέους κατέχεται εσωτερικά, με διαχειρίσιμα επιτόκια.
Να όμως που ακόμη και η «ειδική περίπτωση» της Ιαπωνίας αρχίζει να προκαλεί ανησυχία. Την Τρίτη το 30ετές ομόλογο είχε απόδοση 3,29%, την υψηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ. «Αυτή η εξέλιξη μπορεί να αποσταθεροποιήσει τη χώρα περισσότερο και από τους τελευταίους πολιτικούς κλυδωνισμούς» επισημαίνει στο πρακτορείο AFP ο Στέφεν Ίνες, συνεργάτης του οίκου SPI Asset Management με ειδίκευση στις ασιατικές αγορές. Σε επίπεδα-ρεκόρ κυμαίνονται και οι δαπάνες για τα τοκοχρεολύσια.
Την Πέμπτη αναμένεται νέο κρίσιμο τεστ, καθώς η ιαπωνική κυβέρνηση εκδίδει νέο 30ετές ομόλογο. Στην τελευταία έκδοση 20ετούς ομολόγου πάντως, οι Ιάπωνες είχαν καταγράψει τη χαμηλότερη ζήτηση από το 2012.
Παγκόσμιο φαινόμενο, τοπικά αίτια
Βρίσκεται άραγε σε καλύτερη θέση η Μεγάλη Βρετανία στην μετά-Brexit εποχή; Αντιθέτως, διαθέτει το θλιβερό προνόμιο να είναι η μόνη χώρα της ομάδας G7, που ήδη καταβάλλει απόδοση άνω του 5% για το 30ετές ομόλογό της. Εκτός ορίου φαίνεται να κινείται το χρέος και στις ΗΠΑ, που όμως αποτελεί μοναδική περίπτωση, καθώς το δολάριο παραμένει το υπ’ αριθμόν ένα αποθεματικό νόμισμα διεθνώς.
Εδώ και χρόνια το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προειδοποιεί πως το παγκόσμιο χρέος θα ξεπεράσει το 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ μέχρι το 2030. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι, ενώ σε κάθε χώρα τα αίτια είναι κυρίως εσωτερικά σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Ταμείου, για τις περισσότερες δυτικές χώρες τα προβλήματα φαίνεται να είναι κοινά. Και κυρίως τα εξής δύο: Η τεράστια αύξηση των αμυντικών δαπανών και το αυξανόμενο κόστος του κοινωνικού κράτους. Δημοσιονομικές συμπληγάδες για οποιονδήποτε υπουργό Οικονομικών.
Τον Οκτώβριο του 2024 το ΔΝΤ είχε υπολογίσει ότι, για να «σταθεροποιηθεί» έστω το δημόσιο χρέος, οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού θα πρέπει να μειωθούν, μεσοπρόθεσμα, από 3 έως 4,5% του ΑΕΠ, κατά μέσο όρο. Κάτι που δύσκολα συμβιβάζεται με τον στόχο της αύξησης των αμυντικών δαπανών στο 5% ως το 2035…
Πηγή: Deutsche Welle
