Για τις μεταβολές που φέρνει η ΑΙ στον χώρο και στο έργο των βιβλιοθηκών αλλά και στη νοοτροπία των φιλαναγνωστών και εν γένει χρηστών μιας βιβλιοθήκης, μίλησε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η διευθύντρια τομέα Πληροφόρησης & Βιβλιοθήκης του Goethe-Institut στην Αθήνα, Νικολέττα Σταθοπούλου. «Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της εμπειρίας των αναγνωστών μιας βιβλιοθήκης, εισάγοντας καινοτόμες λύσεις που εξυπηρετούν τόσο τους ίδιους όσο και το προσωπικό της βιβλιοθήκης» είπε χαρακτηριστικά η κυρία Σταθοπούλου αναφέροντας ότι η ΑΙ θα βοηθήσει τους αναγνώστες στην:
1. Αυτοματοποίηση διαδικασιών για την καταλογογράφηση του υλικού
Η ΤΝ μπορεί να επιταχύνει και να αυτοματοποιήσει τη διαδικασία καταλογογράφησης, αναγνωρίζοντας αυτόματα πληροφορίες όπως τίτλοι, συγγραφείς, εκδότες και θεματικές ενότητες. Αυτό μειώνει τον χρόνο που απαιτείται για την καταχώριση νέου υλικού και διασφαλίζει την ακρίβεια στη βάση δεδομένων.
2. Αναγνώριση κειμένου σε χειρόγραφα και μετατροπή του σε ψηφιακή μορφή
Χρησιμοποιώντας τεχνολογίες και τεχνητής νοημοσύνης, οι βιβλιοθήκες μπορούν να μετατρέψουν σπάνια ή παλαιά χειρόγραφα σε ψηφιακή μορφή. Αυτό επιτρέπει τη διατήρηση, τη διάδοση και την ευκολότερη μελέτη αυτών των πολύτιμων κειμένων.
3. Εντοπισμός τοπωνυμίων σε κείμενα και σύνδεσή τους με χαρτογραφικό υλικό
Η ΤΝ μπορεί να αναγνωρίσει τοπωνύμια ή γεωγραφικές αναφορές μέσα στα κείμενα και να τα συνδέσει με ψηφιακά χαρτογραφικά δεδομένα. Έτσι, οι αναγνώστες μπορούν να εξερευνήσουν σε πραγματικό χρόνο τα μέρη που αναφέρονται στα κείμενα μέσω διαδραστικών χαρτών.
4. Προσωπικές συστάσεις βιβλίων
Με βάση το ιστορικό ανάγνωσης και τις προτιμήσεις κάθε χρήστη, η ΤΝ μπορεί να προτείνει βιβλία που είναι πιθανό να ενδιαφέρουν τον αναγνώστη. Αυτό καθιστά τη διαδικασία επιλογής βιβλίων πιο εύκολη και ευχάριστη.
5. Βελτιωμένη αναζήτηση και πλοήγηση στη βιβλιοθήκη
Η ΤΝ μπορεί να βελτιώσει τις λειτουργίες αναζήτησης, επιτρέποντας πιο ακριβή αποτελέσματα και φυσική επεξεργασία γλώσσας, ώστε οι χρήστες να βρίσκουν ακριβώς αυτό που χρειάζονται. Οι αναζητήσεις μπορούν επίσης να επεκταθούν με βάση συμφραζόμενα ή συνώνυμα.
6. Διατήρηση και ψηφιοποίηση παλαιού υλικού
Με τη χρήση τεχνολογιών ΤΝ, βιβλία, έγγραφα και άλλο υλικό που είναι παλαιό ή σε ευαίσθητη κατάσταση μπορούν να διατηρηθούν με τη μορφή ψηφιακών αρχείων, εξασφαλίζοντας τη μακροχρόνια προσβασιμότητά τους.
7. Εξυπηρέτηση πελατών μέσω chatbots και υποστηρικτικών συστημάτων
Τα chatbots μπορούν να παρέχουν άμεση βοήθεια στους αναγνώστες, απαντώντας σε ερωτήσεις, προτείνοντας βιβλία ή καθοδηγώντας τους στον χώρο της βιβλιοθήκης.
«Αυτές οι τεχνολογίες όχι μόνο ενισχύουν την εμπειρία των χρηστών αλλά και διευκολύνουν το έργο της διαχείρισης της βιβλιοθήκης, καθιστώντας την πιο αποδοτική και καινοτόμα» σχολίασε. Όσον αφορά στο πώς θα αξιοποιήσει το προσωπικό μιας βιβλιοθήκης τα εργαλεία της ΤΝ, η κυρία Σταθοπούλου υπογράμμισε ότι «το προσωπικό μιας βιβλιοθήκης μπορεί να αξιοποιήσει τα εργαλεία της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) για να βελτιώσει τη λειτουργία της βιβλιοθήκης, να εξοικονομήσει χρόνο και να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες στους χρήστες». Ειδικότερα, οι βασικοί τρόποι αξιοποίησης περιλαμβάνουν:
1. Αυτοματοποίηση καθημερινών εργασιών
Τα εργαλεία ΤΝ μπορούν να αυτοματοποιήσουν επαναλαμβανόμενες διαδικασίες, διευκολύνοντας το έργο του προσωπικού. Για παράδειγμα, η ΤΝ μπορεί να αναλάβει την καταλογογράφηση νέου υλικού, αναγνωρίζοντας και καταχωρίζοντας αυτόματα πληροφορίες όπως τίτλος, συγγραφέας και θεματική κατηγορία. Επίσης, μπορεί να διαχειρίζεται τους δανεισμούς, παρακολουθώντας επιστροφές και κρατήσεις και αποστέλλοντας αυτόματες υπενθυμίσεις στους χρήστες.
2. Βελτίωση υπηρεσιών αναζήτησης
Η ΤΝ ενισχύει τις δυνατότητες αναζήτησης στη βιβλιοθήκη, κάνοντάς τες πιο ακριβείς και φιλικές προς τους χρήστες. Με την επεξεργασία φυσικής γλώσσας, οι χρήστες μπορούν να κάνουν σύνθετες ερωτήσεις, και να λάβουν σχετικές προτάσεις. Επίσης, η ανάλυση περιεχομένου επιτρέπει την εύρεση υλικού με βάση θεματικές ενότητες, λέξεις-κλειδιά ή εικόνες.
3. Διατήρηση και ψηφιοποίηση υλικού
Το προσωπικό μπορεί να αξιοποιήσει την ΤΝ για την ψηφιοποίηση και την αυτόματη αναγνώριση κειμένου σε παλαιά βιβλία ή χειρόγραφα. Με αυτό τον τρόπο, το περιεχόμενο διατηρείται, γίνεται προσβάσιμο σε ψηφιακή μορφή και μπορεί να αναλυθεί ή να αναζητηθεί εύκολα.
4. Δημιουργία συστάσεων για τους αναγνώστες
Τα εργαλεία ΤΝ μπορούν να αναλύσουν το ιστορικό ανάγνωσης των χρηστών και να προσφέρουν εξατομικευμένες προτάσεις για βιβλία ή άλλο υλικό. Αυτό ενισχύει την εμπειρία των αναγνωστών και διευκολύνει την επιλογή υλικού.
5. Ανάλυση δεδομένων και προγραμματισμός
Η ΤΝ επιτρέπει στο προσωπικό να αναλύει δεδομένα χρήσης της βιβλιοθήκης, όπως τις προτιμήσεις των αναγνωστών ή τη συχνότητα δανεισμών. Αυτή η πληροφορία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της συλλογής και την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, προσαρμοσμένων στις ανάγκες των χρηστών.
6. Παροχή υποστήριξης μέσω chatbots
Τα chatbots, βασισμένα στην ΤΝ, μπορούν να απαντούν αυτόματα σε συχνές ερωτήσεις των χρηστών, όπως ώρες λειτουργίας, διαθεσιμότητα βιβλίων ή καθοδήγηση στον χώρο της βιβλιοθήκης. Αυτό επιτρέπει στο προσωπικό να επικεντρωθεί σε πιο εξειδικευμένες εργασίες.
7. Εμπλουτισμός εμπειρίας χρηστών
Η ΤΝ μπορεί να εντοπίζει τοπωνύμια ή ιστορικά στοιχεία σε κείμενα και να τα συνδέει με ψηφιακούς χάρτες ή άλλες πληροφορίες, προσφέροντας στους χρήστες μια πιο διαδραστική εμπειρία.
Απαντώντας μάλιστα στο ερώτημα πώς θα αλλάξει η ΤΝ το έργο μιας βιβλιοθήκης, η κυρία Σταθοπούλου επεσήμανε ότι «η Τεχνητή Νοημοσύνη και ειδικά οι τεχνολογίες μηχανικής μάθησης έχουν εφαρμογή σε όλο το εύρος των λειτουργιών μίας βιβλιοθήκης. Ενδεικτικά, μπορούν να υποστηρίξουν την ανάλυση δεδομένων και την λήψη αποφάσεων σε μία σειρά από διαδικασίες όπως στην πρόσκτηση ηλεκτρονικών και έντυπων πόρων, τη διαχείριση των συλλογών, την εξυπηρέτηση των χρηστών και το σχεδιασμό εκδηλώσεων και δράσεων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εργαλεία που βοηθούν στην βελτίωση της πρόσβασης στο περιεχόμενο, όπως με τον εντοπισμό οντοτήτων στο κείμενο ή σε εικόνες και την εξαγωγή θεματικών ετικετών στην καταλογογράφηση, την ανάλυση περιεχομένου, την παραγωγή περιλήψεων, την σύσταση άλλου σχετικού περιεχομένου, τη μετατροπή υλικού για χρήση από άτομα με διαφορετικές αναπηρίες, κλπ».
Μια επίσης εφαρμογή της ΤΝ είναι και η αυτοματοποίηση διοικητικών διαδικασιών, όπως η καταγραφή και η κατηγοριοποίηση βιβλίων, η διαχείριση δανεισμών και η παρακολούθηση αποθεμάτων. «Αυτό θα επιτρέψει στους βιβλιοθηκονόμους να εστιάσουν περισσότερο σε δημιουργικές και στρατηγικές δραστηριότητες. Επιπλέον, με τη χρήση αλγορίθμων μηχανικής μάθησης, οι βιβλιοθήκες μπορούν να προσφέρουν πιο ακριβείς και εξατομικευμένες προτάσεις βιβλίων στους αναγνώστες, βασισμένες στις προτιμήσεις και την ιστορία δανεισμού τους. Αυτό θα βελτιώσει την εμπειρία των χρηστών και θα ενθαρρύνει την ανάγνωση.
Η εξυπηρέτηση των χρηστών μιας βιβλιοθηκης μπορεί επίσης να επωφεληθεί από την ΤΝ, καθώς chatbots και ψηφιακοί βοηθοί μπορούν να παρέχουν άμεσες απαντήσεις σε ερωτήσεις χρηστών, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε πληροφορίες και υπηρεσίες.
Η ανάλυση δεδομένων είναι ακόμα ένας τομέας όπου η ΤΝ μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη. Μέσω της ανάλυσης δεδομένων χρήσης και προτιμήσεων των αναγνωστών, οι βιβλιοθήκες μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες του κοινού τους και να προσαρμόσουν τις υπηρεσίες τους ανάλογα.
Επιπλέον, η ΤΝ μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου, όπως ηλεκτρονικά βιβλία και εκπαιδευτικά υλικά, διευρύνοντας έτσι την προσφορά της βιβλιοθήκης.
Συνολικά, οι αλλαγές που φέρνει η ΤΝ μπορούν να κάνουν τις βιβλιοθήκες πιο αποτελεσματικές και προσιτές, ενισχύοντας τη λειτουργία τους ως κέντρα γνώσης και πολιτισμού».
ΤΝ και βιβλιοθήκες: Αποδομώντας το μύθο, αγκαλιάζοντας την αλλαγή
Αξίζει να αναφέρουμε ότι το θέμα “Τεχνητή Νοημοσύνη και Βιβλιοθήκες” αναλύθηκε στο διεθνές συνέδριο που διοργανώθηκε στις 2 Δεκεμβρίου στο Ινστιτούτο Γκαίτε με ευθύνη της Οργανωτικής Επιτροπής Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών (ΟΕΕΒ). Ειδικότερα, για τις δράσεις της Βρετανικής Βιβλιοθήκης καθώς και για το πολυετές έργο Living with Machines μίλησε η Δρ. Mia Ridge, επικεφαλής ψηφιακής επιμέλειας των δυτικοευρωπαϊκών συλλογών, με επίκεντρο τον τρόπο με τον οποίο η ΤΝ αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο συντελείται η ερευνητική διαδικασία με τη βοήθεια των βιβλιοθηκών. Ο Frank Seeliger διευθυντής της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης του Wildauer και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου ενός από τα έξι δίκτυα βιβλιοθηκών που υπάρχουν στη Γερμανία, παρουσίασε ένα μεγάλο εύρος εφαρμογών με τα οποία πειραματίζονται οι βιβλιοθήκες στη Γερμανία. Ο William Jensen Mangerøy, από την Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Bergen στη Νορβηγία, εστίασε στην εμπειρία πειραματισμού της Βιβλιοθήκης του με συγκεκριμένα διαδεδομένα εργαλεία χαμηλού κόστους ΤΝ για τη βελτίωση των διαδικασιών πρόσκτησης και καταλογογράφησης ηλεκτρονικών και έντυπων πόρων. Ο δρ. Γιώργος Γιαννακόπουλος, ερευνητής της ΤΝ στο ερευνητικό κέντρο Δημόκριτος και ιδρυτής της ΜΚΟ Sci-FY που προωθεί τη ευρεία χρήση της για κοινωφελείς σκοπούς, ξενάγησε τους συμμετέχοντες στις βασικές έννοιες και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ΤΝ, ενώ η Ελένη Ξανθοπούλου βοηθός Τύπου και ΜΜΕ στη Διεύθυνση Δημόσιας Διπλωματίας της Πρεσβείας των Η.Π.Α αναφέρθηκε στα εργαλεία που χρησιμοποιεί το τμήμα για τη δημιουργία περιλήψεων ειδήσεων, δελτίων τύπου και άλλων προϊόντων, εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο. Από την πλευρά της, η Αγγελική Κοσμοπούλου, ειδικός στην στρατηγική αφήγησης και σύμβουλος φιλανθρωπίας, μίλησε για τον τρόπο με τον οποίο οι βιβλιοθήκες λειτουργούν ως γέφυρες μεταξύ των αφηγήσεων του παρελθόντος και του μέλλοντος, διασφαλίζοντας ότι η αυθεντικότητα και η ανθρώπινη σύνδεση παραμένουν στο κέντρο.
Μεταξύ άλλων στα συμπεράσματα των παρουσιάσεων αναδείχθηκε το ζήτημα του ρόλου των βιβλιοθηκών και της συνεχούς εκπαίδευσης των εργαζομένων, η ανάγκη άμεσης εμπλοκής τους σε έργα ΤΝ ώστε να αποκτούν έμπρακτη γνώση και στην ανάγκη δημιουργίας υποστηρικτικών δικτύων, θεσμών και υποδομών για τη συνεργασία και το διαμοιρασμό γνώσης και εργαλείων.
Σχετικά με την ΟΕΕΒ:
Η Οργανωτική Επιτροπή Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών ιδρύθηκε το 2003 και αποτελεί μοντέλο ισομερούς και ισότιμης αντιπροσώπευσης και συνεργασίας των φορέων που την απαρτίζουν με στόχο να προσφέρει γνώσεις και υποστήριξη στην ελληνική βιβλιοθηκονομική κοινότητα για τη βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών.
Τα μέλη της Επιτροπής απαρτίζουν οι παρακάτω φορείς: Goethe-Institut Athen, Ινστιτούτο Θερβάντες Αθηνών, Τμήμα Δημοσίων Υποθέσεων Αμερικανικής Πρεσβείας, Βιβλιοθήκη των Βορείων Χωρών στην Αθήνα, Βρετανική Σχολή Αθηνών, Βιβλιοθήκη της Βουλής, Ίδρυμα Ευγενίδου, Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής, Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης (Ε.Ε.Β.Ε.Π.), Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδoς, Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), «Διαβάζοντας Mεγαλώνω», Δημοτική Βιβλιοθήκη Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας.
